ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στον σύγχρονο κόσμο της τεχνολογίας, εκεί που κάθε ζήτημα τείνει να συναντήσει τη λύση του, υπάρχει μια δύναμη, που παραμένει σχεδόν αδάμαστη, λόγω του υπερμεγέθους όγκου της, και είναι η δύναμη της πληροφορίας.

Πρωτογενής πηγή πληροφοριών είναι η βιβλιοθήκη, που πλέον, εκτός από την παραδοσιακή-φυσική μορφή της, διαθέτει και μια δεύτερη, την ψηφιακή. Η ψηφιακή βιβλιοθήκη παρουσιάζει και προσφέρει σε ηλεκτρονική-ψηφιακή μορφή έργα, που υπάρχουν και σε άλλες μορφές, όπως η έντυπη. Ουσιαστικά, στόχος της είναι να διατηρήσει, να οργανώσει και τελικά να δημοσιεύσει το ηλεκτρονικό αυτό υλικό, και μέσο επίτευξης αυτού του στόχου είναι ο παγκόσμιος ιστός. Αυτό σημαίνει ότι η ψηφιακή βιβλιοθήκη, μέσω μιας τοποθεσίας στο διαδίκτυο, παρέχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε όλους όσους διαθέτουν κάποια εξουσιοδότηση, οπουδήποτε κι αν βρίσκονται, ή και μερική πρόσβαση σε μη εξουσιοδοτημένους χρήστες.

Η συλλογή μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης μπορεί να περιλαμβάνει βιβλία, χειρόγραφα, αρχειακό υλικό, άρθρα περιοδικών, μελέτες, εφημερίδες, διαφάνειες, βιντεοταινίες, σχέδια, οπτικοακουστικό και χαρτογραφικό υλικό, ό,τι δηλαδή διαθέτει και μια παραδοσιακή βιβλιοθήκη, μόνο που στην περίπτωση αυτή το υλικό, στο σύνολο του, είναι ψηφιοποιημένο.

Για να γίνει σαφέστερη η εικόνα και η έννοια της ψηφιακής βιβλιοθήκης, παρακάτω θα εξεταστεί το παράδειγμα της ψηφιακής βιβλιοθήκης της Καλιφόρνιας.

Η ΨΗΦΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑΣ.

(DIGITAL LIBRARY OF CALIFORNIA.)

Η ψηφιακή βιβλιοθήκη συναντάται στο διαδίκτυο με URL

http://www.cdlib.org/. Προέρχεται ουσιαστικά από μια κοινοπραξία του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας με άλλες σχολές και οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων και των δημοσίων βιβλιοθηκών και της κεντρικής βιβλιοθήκης της πολιτείας.

Η περίπτωση της κρίθηκε ενδιαφέρουσα, λόγω του πλήθους των πληροφοριών και των δυνατοτήτων που προσφέρει, καθώς και της καλής κατανομής αυτής της γνώσης. Στην κεντρική της ιστοσελίδα, λοιπόν, εμφανίζονται οι εξής επιλογές, που ταυτόχρονα αποτελούν συνδέσεις (links) με τις αντίστοιχες τοποθεσίες:

1. Συλλογές και υπηρεσίες.

Εδώ προσφέρεται ένας συλλογικός κατάλογος (Melvyl Catalog) με εγγραφές για χάρτες, βίντεο, αρχεία ήχου και εικόνας και άλλο αρχειακό υλικό. Ο κατάλογος αυτός περιλαμβάνει λίστα υλικού από βιβλιοθήκες εννέα ιδρυμάτων, μεταξύ των οποίων είναι το Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας, η Θεολογική Ένωση Αποφοίτων, η Ακαδημία Επιστημών και άλλες δημοτικές βιβλιοθήκες και κρατικές σχολές. Επιπλέον εμφανίζονται περισσότεροι από 814.000 τίτλοι περιοδικών και διατίθεται υπηρεσία άμεσης πρόσβασης σε υλικό είτε σε έντυπη, είτε σε ηλεκτρονική μορφή. Ακόμα υπάρχει και μια βάση δεδομένων για άρθρα, που οδηγεί τον χρήστη σε τοποθεσίες ευρετηριασμένων άρθρων, με πλήρες κείμενο, σε κάποιες περιπτώσεις. Τέλος, μέρος της συλλογής αποτελούν και τα πληροφοριακά εργαλεία (references tools), που συνίστανται από εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, ευρετήρια, αλμανάκ και καταλόγους με τα βιβλία της βιβλιοθήκης. Η τελευταία κατηγορία υλικού είναι διαθέσιμη μόνο για τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας.

2.Οδηγός χρήστη.

Σε μια παραδοσιακή βιβλιοθήκη, ο οδηγός αυτός θα ήταν ένας βιβλιοθηκονόμος, που θα ξεναγούσε τον χρήστη στις διαθέσιμες υπηρεσίες και στο υλικό του ιδρύματος. Στην περίπτωση αυτή, όμως, βιβλιοθηκονόμος δεν υπάρχει και μόνο ο ρόλος παραμένει ο ίδιος. Ο οδηγός χρήστη (user guide), παρουσιάζει και εξηγεί τον τρόπο που γίνεται η αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων, το υλικό που περιλαμβάνει ο συλλογικός κατάλογος των εννέα ιδρυμάτων (Melvyl), καθώς και τις δυνατότητες των υπηρεσιών και των πολυσύνθετων εργαλείων αναζήτησης που προσφέρονται (searchlight, uc-e links).

2. Ειδήσεις.

Ενημέρωση για Πανεπιστημιακά θέματα.

3. Πληροφορίες για τη βιβλιοθήκη.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί, πως ο κατάλογος Μelvyl ενημερώνεται σε εβδομαδιαία βάση και υπάρχει μάλιστα, υπηρεσία άμεσης πρόσβασης στις νέες πληροφορίες. Τα περιοδικά, τα βιβλία και το αρχειακό υλικό, είναι ελεύθερα προσβάσιμα για το ευρύ κοινό και μόνο τα πληροφοριακά εγχειρίδια απαιτούν εξουσιοδότηση στη πρόσβαση, όπως προαναφέρθηκε.

Γίνεται, λοιπόν, εύκολα αντιληπτό ότι ένα τέτοιο πλήθος πληροφοριών, στη φυσική-μη ψηφιακή μορφή του, θα ήταν τρομερά δύσκολο να οργανωθεί και να διατεθεί στους χρήστες, πέρα από τη φθορά που θα υπέστη κατά την χρόνια χρήση του. Η ηλεκτρονική δημοσίευση του, σήμερα, αντιμετωπίζει τα προβλήματα αυτά, της αποθήκευσης και διακίνησης του, καθώς προσφέρει και κάτι επιπλέον: τη δυνατότητα πρόσβασης οποτεδήποτε στον χρόνο.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ.

Οι βιβλιοθήκες σήμερα, σε μια αναβίωση και επανεξέταση του ρόλου τους καλούνται να υποστηρίξουν τις ανάγκες του σύγχρονου χρήστη, που αναζητά πληροφορίες και το μεγαλύτερο πρόβλημα του φαίνεται να είναι η έλλειψη χρόνου. Η ψηφιακή διάσταση και μορφή της βιβλιοθήκης, ανταποκρίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο προς αυτήν την κατεύθυνση, ικανοποιώντας το διττό ρόλο της, που είναι η διατήρηση του υλικού της και η συνεχής επικοινωνία με τους χρήστες. Οι πόροι της ψηφιακής βιβλιοθήκης , δηλαδή τα βιβλία, τα περιοδικά, και τα λοιπά ηλεκτρονικά δημοσιεύματα, αξιοποιούνται στον μεγαλύτερο βαθμό, από ένα πλήθος ανθρώπων, χωρίς να υπόκεινται σε φθορές και χωρίς χρονικούς περιορισμούς στη πρόσβαση και την διάρκεια χρήσης.

Στην Ελλάδα, ο χώρος των ψηφιακών βιβλιοθηκών δεν έχει πολλά δείγματα να προσφέρει ακόμα, σε αντίθεση με το εξωτερικό, όπου έχουν υλοποιηθεί χιλιάδες έργα ψηφιακών βιβλιοθηκών και όπου στις περισσότερες περιπτώσεις, αφετηρία για αυτήν την κίνηση υπήρξαν οι ίδιες οι παραδοσιακές βιβλιοθήκες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

· http://www.cdlib.org/

· 11^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (2002), Λάρισα/ Κατερίνα Τοράκη. Ψηφιακές Βιβλιοθήκες.